Immunoprofilaktyka przedekspozycyjna i poekspozycyjna wścieklizny

Piotr Kajfasz

Immunoprofilaktyka przedekspozycyjna i poekspozycyjna wścieklizny

Pre-exposure and post-exposure prophylaxis

for rabies

Streszczenie

Wścieklizna jest odzwierzęcą neuroinfekcją, cechującą się najwyższym współczynnikiem śmiertelności spośród wszystkich znanych chorób zakaźnych. Rocznie z tej przyczyny umiera około 55 tysięcy osób, głównie w krajach rozwijających się, gdzie panuje niekontrolowana wścieklizna miejska. Czynnikiem etiologicznym choroby są wirusy wścieklizny należące do rodziny Rhabdoviridae, rodzaju Lyssavirus, a źródłem zakażenia jest w 99% przypadków pies. Dzieci są zagrożone wścieklizną bardziej niż dorośli, gdyż mają naturalną chęć głaskania, karmienia, zaprzyjaźniania się ze zwierzęciem, a razie jego ataku są narażone na ciężkie rany głowy, szyi i dłoni. Często też nie informują opiekunów o ekspozycji na zakażenie. Wściekliźnie zapobiegają szczepienia ochronne. Immunizacja przedekspozycyjna i poekspozycyjna jest jedyną w 100% skuteczną metodą prewencji. Obecnie stosowane szczepionki z hodowli komórkowych są bezpieczne i wysoce immunogenne, a iniekcje niebolesne. Nie ma testów, które mogłyby wykryć zakażenie przed wystąpieniem objawów klinicznych.

Ze względu na fatalne rokowanie – śmiertelny przebieg wścieklizny – nie ma przeciwwskazań do immunizacji ponarażeniowej. Szczepienia przedekspozycyjne zaleca się osobom podróżującym po świecie, zwłaszcza wyjeżdżającym do krajów, w których panuje wścieklizna miejska, a także uczestnikom obozów wędrownych, wycieczek rowerowych, osobom uprawiającym jogging, penetrującym jaskinie oraz zawodowo narażonym na zakażenie wścieklizną (weterynarzom, innym osobom pracującym przy zwierzętach). Należy namawiać rodziców lub opiekunów na uodpornianie dzieci przeciwko wściekliźnie. Szczepienia przedwyjazdowe nie zwalniają z obowiązku zgłoszenia się do lekarza po każdym pokąsaniu, każdej ekspozycji na zakażenie. Osoby uodporniane przed narażeniem nie muszą otrzymać swoistej immunoglobuliny przeciwko wściekliźnie (trudno dostępnej w tropiku), a cykl szczepień jest u nich skrócony i składa się z dwóch dawek.

Summary

Rabies is an acute, fatal encephalomyelitis caused by viruses in the genus Lyssavirus, family Rhabdoviridae. Globally, there are about 55,000 cases of human rabies each year, largely related to uncontrolled dog rabies in developing countries. Children are considered at higher risk because they tend to play with animals, may receive more severe bites, or may not report bites. Dogs are the source of 99% of human rabies deaths. No tests are available to diagnose rabies infection in humans before the onset of clinical disease. Rabies is 100% vaccine-preventable disease. Only vaccination can protect against this fatal disease. New vaccines prepared from standardized cell lines (tissue culture vaccines) are safe, highly immunogenic, highly effective, painless, and easy to use. Pre-exposure immunization for rabies is recommended for travellers and children spending a lot of time outdoors, especially in rural areas, involved in activities such as hiking, trekking, bicycling, running, or camping. It is also recommended for people with significant occupational risk, such as veterinarians, animal workers, etc. Pre-exposure prophylaxis does not eliminate the need for additional medical attention after a rabies exposure but simplifies post-exposure prophylaxis in population at risk by eliminating the need for rabies immune globulin (RIG) and by decreasing the number of doses of vaccine required. Given the almost certain fatality of rabies infection, there are no contraindications to post-exposure prophylaxis.